کریم جعفری
فتنه‌گری محور ترکی-عبری-غربی برای فشار بر ایران و روسیه وارد مرحله تازه‌ای شده و پس از سفر سرکرده گروهک تروریستی جبهه النصره به باکو، حالا خبر رسیده که آمریکا در اقدامی کم‌سابقه، پیشنهاد داده که مسیر مورد مناقشه میان ارمنستان و جمهوری باکو را تحت کنترل خود بگیرد؛ طرحی که از سوی ایروان رد شده و به‌زعم بسیاری، تلاشی برای دور زدن حاکمیت ملی کشورهاست. هنوز ابعاد دقیق این موضوع مشخص نیست اما بدون شک ما شاهد اجرای پی‌درپی طرح‌ها و ایده‌های محاصره ایران، روسیه و چین در محورهای مواصلاتی خود هستیم. در طول چند سال گذشته باوجود خیزهای متعددی که رژیم علیف برای اشغال استان سیونیک ارمنستان برداشته، اما هوشیاری ایران و تذکرات متعدد و مکرر کشورمان باعث شده تا دیکتاتور باکو حساب کار دستش بیاید.
رسانه انگلیسی در مقاله‌ای به پیشنهاد واشنگتن برای اعمال کنترل بر «دالان زنگزور» پرداخت، منطقه‌ای مورد مناقشه که صلح میان باکو و ارمنستان را غیرممکن کرده است. به گزارش «میدل ایست‌آی»، ایالات متحده پیشنهاد داده است که کنترل دالان مورد اختلاف میان ارمنستان و جمهوری باکو را در دست بگیرد تا به پیشرفت مذاکرات دیپلماتیک متوقف‌شده میان ۲ کشور کمک کند. با وجود آن‌که ارمنستان و آذربایجان در ماه مارس به اجماعی بر سر پیش‌نویس توافق صلح دست یافتند، باکو همچنان برای امضای رسمی این توافق، شروط مضاعفی را مطرح کرده است. از جمله، باکو خواستار آن است که ایروان قانون اساسی خود را اصلاح کرده و اشارات به اراضی باکو را از آن حذف کند.
یکی از اصلی‌ترین نقاط اختلاف، دالانی موسوم به «زنگزور» است که قرار است خاک باکو را از طریق ارمنستان به منطقه نخجوان متصل کند. ارمنستان از به‌کار بردن اصطلاح «دالان زنگزور» خودداری می‌کند و می‌گوید این نام بار معنایی تجزیه‌طلبانه نسبت به قلمرو حاکمیتی ارمنستان دارد. ارمنستان بارها اعلام داشته که هیچ کریدوری نمی‌تواند در خاک این کشور فعالیت کند. ایران هم بارها تاکید کرده که هرگونه تغییرات ژئوپلیتیکی در منطقه را نمی‌پذیرد. این موضوع اما فارغ از مسائل سرزمینی، یک ایده استعماری است که انگلیسی‌ها و یهودی‌ها پشت آن قرار دارند و اهداف توسعه‌طلبانه‌ای را پیگیری می‌کنند که هدف نهایی آن ایجاد مشکل برای ایران و روسیه با تشکیل جبهه تورانی است.
در مقابل، باکو تأکید کرده است که این دالان نباید به‌طور کامل تحت کنترل ارمنستان باشد، چرا که به باور مقامات باکو، ایروان قابل‌اعتماد نیست و نمی‌تواند دسترسی آزاد و بدون مانع به این مسیر را تضمین کند. در همین حال، ارمنستان نیز قاطعانه با واگذاری کنترل این مسیر به طرف ثالث مخالف است. این دالان ۳۲ کیلومتری به یکی از موانع اصلی تحقق صلح پایدار میان ارمنستان و باکو تبدیل شده است. «تام باراک» نماینده ویژه آمریکا در امور سوریه در نشست خبری در نیویورک گفت: «آن‌ها سر ۳۲ کیلومتر جاده بحث می‌کنند، اما این موضوع کوچکی نیست. این مسئله یک دهه است که ادامه دارد.»
به گزارش رسانه انگلیسی، او افزود: «در چنین شرایطی، آمریکا وارد عمل می‌شود و می‌گوید "بسیار خوب، ما کنترل آن را به دست می‌گیریم. این ۳۲ کیلومتر جاده را برای ۱۰۰ سال به ما اجاره دهید و همه می‌توانید از آن استفاده کنید.» اظهارات باراک نخستین تأیید رسمی است که نشان می‌دهد دولت ترامپ پیشنهاد داده است این مسیر تحت مدیریت یک اپراتور تجاری آمریکایی اداره شود تا به‌عنوان ضامن بی‌طرف عمل کند. بر اساس گزارش اخیر اندیشکده کارنگی، این طرح بر اساس پیشنهاد پیشین اتحادیه اروپا شکل گرفته است. بر اساس این مدل، یک شرکت لجستیکی آمریکایی وظیفه مدیریت و نظارت بر عبور و مرور بار از این مسیر را برعهده خواهد داشت و اطلاعات آن را به‌صورت شفاف با همه طرف‌ها به اشتراک می‌گذارد.
این گزارش یادآور می‌شود که این پیشنهاد بر اساس الگوهای نظارت بین‌المللی در مناطق جدایی‌طلب گرجستان طراحی شده و تلاش دارد به درخواست رژیم صهیونیستی باکو برای دریافت تضمین‌های امنیتی بلندمدت پاسخ دهد، در حالی که حاکمیت ارمنستان بر این مسیر نیز حفظ می‌شود. در همین حال، ترکیه نیز به‌طور غیررسمی باکو را تشویق کرده است تا توافق صلح را امضا کند و به سرکرده‌های رژیم باکو یادآور شده که تحولات منطقه‌ای شرایط را تغییر داده است. یک منبع منطقه‌ای آگاه از مذاکرات به پایگاه میدل‌ایست‌آی گفته است این در واقع ترکیه بود که ابتدا پیشنهاد داد یک شرکت خصوصی با تأیید هر ۲ کشور، مسئولیت مدیریت این دالان را بر عهده بگیرد.
این منبع افزوده است: «با این حال، طرف ارمنستانی درخواست کرد که آن شرکت در بخش نخجوانی این دالان نیز فعالیت داشته باشد؛ درخواستی که برای باکو غیرقابل پذیرش بود.» با این همه، این مساله باید به صورت دقیق و حساب‌شده میان ایران و روسیه مورد بحث و بررسی قرار بگیرد. طرف امریکایی در حال سنجش نوع واکنش تهران و مسکو به چنین طرح‌ها و ایده‌هایی است که می‌تواند اثرات درازمدت و مخربی بر امنیت دو کشور داشته باشد. هر چند این یک ایده ابتدایی طرح شده است، اما پشت آن می‌توان دست‌های آلوده‌ای را مشاهده کرد که در طول سال‌های گذشته موفق به اجرای طرح‌های خبیثانه خود در این منطقه نشده‌اند.
